فلسفه تخته نرد چیست؟ قدیمی ترین تخته نرد در کجا کشف شد؟

فلسفه تخته نرد تخته نرد و تاریخچه آن چیست؟

فلسفه تخته نرد و تاریخچه آن: کاوشهای باستان‌شناسی در شهر سوخته نشان می‌دهد تخته نرد در ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد در ایران وجود داشته ‌است. مجموعه‌ای با ۳۰ مهره و دو تاس در یک صفحه‌ای که نگاره‌ای از مار بر روی آن است و در شهرسوخته یافت شده‌ است، ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال کهن تر از تخته نردی است که در شهر اور یافت شده‌ بود.

تولد تخته نرد

تولد تخت نرد: در میان تمامی مردم جهان، ایران به عنوان سرزمین مادری تخته نرد شناخته شده ‌است. نخستین بازی ساخته دست بشر روی این کره خاکی که در واقع نیای تخت نرد و شاید شطرنج هم شناخته شود و مربوط به حدود ۶ هزار سال پیش از زمان تمدن عیلام در خوزستان منطقه ایذه و شوش می‌ باشد، صفحه بازی  است که درشهر سوخته سیستان و بلوچستان و از یک گور باستانی به همراه ۳۰ مهره آن کشف شده و از چوب آبنوس می باشد و در زمینه آن شکل ماری است که ۲۰ بار به دور خود حلقه زده و دمش را در دهان گرفته ‌است. مهره‌ها و تاس‌های آن که با تاس‌های امروزی کاملاً متفاوت بوده در یک ظرف سفالی در کنار صفحه بازی قرار داشتند و از سنگ‌های رایج در شهر سوخته یعنی از لاجورد، عقیق و فیروزه ساخته شده ‌است. تا پیش از این گمان می‌رفت که صفحه بازی پیدا شده در گورستان سلطنتی اور در بین‌النهرین (عراق کنونی) کهن‌ترین بازی ساخته شده به دست بشر می‌باشد. نمونه دیگری از قدیمی‌ترین بازی‌های صفحه و مهره‌ای دنیا که کشف شده مربوط به پنج هزار سال پیش و به شکل عقاب و عقرب از جنس سنگ صابونی در حاشیه هلیل رود در جیرفت کرمان کشف شد و دارای سوراخ‌هایی (خانه‌هایی) است که مهره‌ها در آن جای می‌گرفتند. نمونه‌های دیگری نیز از بازی‌ها در تپه سیلک کاشان، صخره‌های جزیره خارک درخلیج پارس کشف شده‌است. محققان این نوع بازی‌های صفحه و مهره‌ای که تعداد بیشتر و نمونه‌های کهن تر آن‌ها در ایران کشف گردیده و البته در بین دیگر ملت‌های کهن دنیا مانند چین، مصر و… وجود داشته را نیای بازی امروزی تخته نرد نامیده‌اند. در واقع همه این بازی‌های ابتدایی به گونه‌ای بودند که تعدادی سنگ یا مهره را در صفحه‌ای که دارای خانه‌هایی به تعداد مختلف بوده، جابه‌جا می‌کردند و مهره‌ها را از یک نقطه آغازی به یک نقطه پایانی می‌رساندند.

فلسفه تخته نرد و چگونگی پیدایش تخته نرد امروزی

در ادامه مقاله فلسفه تخته نرد به کهن‌ترین اسناد موجود در جهان که بر وجود تخت نرد به صورت امروزی دارد و همچنین به فلسفه تخته نرد و سنبل هرکدام از وسایل بازی می پردازیم. اسناد کاملاً معتبر و تاریخی ایرانی است که از ساخت این بازی در زمان ساسانیان به دست بزرگمهر، وزیر باهوش آن زمان خبر می‌دهند.

سند نخست

فلسفه تخته نرد و سند اول: نردیک نوشته پهلوی بنام چترنگ نامک (ماتیکان چترنگ یا گزارش شطرنج) موجود است که این بازی را بزرگمهر در پاسخ به بازی شطرنج که پادشاه هندوستان برای انوشیروان می‌فرستد، ابداع می‌کند و به پاس از  اردشیر بابکان، بنیانگذار سلسله ساسانی آن را نیواردشیر به معنای اردشیر نجیب می نامد. بنا به متن کتاب چترنگ نامک، بزرگمهر در ساخت تخت نرد از نمادهای گوناگونی که عموماً مربوط به باورهای زرتشتی است الهام می‌گیرد. مانند تشبیه صفحه بازی به کره زمین، چهار بخش زمین بازی به چهار فصل سال،از دیگر فلسفه های تخته نرد می توان به سیاهی و سپیدی مهره‌ها به شب و روز، تعداد مهره‌ها به تعداد روزهای یک ماه، تمام  گردش تاس‌ها به چرخش افلاک و ستارگان و گردش مهره‌ها به حرکت مردمان تشبیه شده‌ است. همچنین چیدن مهره‌ها در آغاز بازی به آفرینش دنیا و برخورد و گذر مهره‌ها از یکدیگر را به برخورد و گذر انسان‌ها به هم در این زندگی و در انتها بیرون رفتن آن‌ها از صفحه بازی به مرگ تشبیه گردیده‌است. نمادپردازی حتی در شرح شماره تاس‌ها نیز دیده می‌شود.در تلمود نیز به این بازی اشاره شده ‌است و جالب اینجاست که جمع اعداد رو به روی هم در طرفین تاس‌ها همواره هفت یعنی عددی که برای ایرانیان گرامی بوده‌است می‌باشد. چنان‌که در برابر یک، شش نهاده‌اند و در مقابل دو، پنج و در مقابل سه، چهار.

سند دوم

ظرف نقره‌ای بازمانده از دوران ساسانیان است که در نقوش این ظرف نشان می‌دهد سربازان ساسانی به بازی نرد و کشتی مشغول هستند.

سند سوم

فلسفه تخته نرد و سند سوم: شاهنامه فردوسی است که در قالب شعر به داستان ساخت تخت نرد می‌پردازد.

فلسفه تخته نرد در بازیهای تخته‌ای برای هزاران سال در مصر و آسیای جنوب غربی وجود داشته‌ است. بازی باستانی سینیت و نگاره‌های مقبره‌های بزرگ نشان دهنده این واقعیت است حال ببینیم فلسفه تخته نرد و وسایل آن چسست.

فلسفه وجودی تمام وسایل تخته نرد

در قدیم بر اساس باور زرتشتیان تخته نرد نردشیر نامیده می شده است. البته در بعضی نقاط ایران به آن نردستان و یا تخته نردستان هم می گویند. حال به فلسفه تمام ابزار موجود در تخته نرد می پردازیم. خود تخته نرد سمبل کره زمین می باشد و ۳۰ مهره آن سمبل ۳۰ روز یک ماه می باشد. ۲۴ خانه تخته نرد سمبل ۲۴ ساعت شبانه روز است و ۴ قسمت زمین بازی نشانگر چهار فصل سال. فلسفه تخته نرد در پنج دست: پنج دست بازی تخت نرد نشانگر ۵ وقت یک شبانه روز است و دو رنگ سیاه و سفید نشانگر شب و روز. در هر طرف تخته نرد ۱۲ خانه وجود دارد که برای نشان دادن ۱۲ ماه سال است.در تته نرد زمین بازی آسمان است و تاس ستاره بخت و اقبال می باشد.گردش تاس ها گردش ایام است و مهره ها نماد انسان ها هستند و گردش مهره ها نشان حرکت و زندگی انسانها است و برداشتن مهره ها در آخر بازی نشان دهنده مرگ آنها.

حال درباره فلسفه اعداد تاس ها در تخته نرد و نماد آن می پردازیم که هرکدام از آن ها معانی خاص خود را دارند:

عدد ۱ : نشانه یکتایی خداوند و خداپرستی

عدد ۲ : آسمان و زمین

عدد ۳ : پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک

عدد ۴ : شمال، جنوب، شرق و غرب

عدد ۵ : خورشید، ماه، ستاره، آتش و رعد

عدد ۶ : شش روز آفرینش

تخته نرد در جمهوری اسلامی

در ادامه بررسی فلسفه بازی تخته نرد به نکانی از فرهنگ آن در دوران جمهوری اسلامی می پردازیم. برخی از مراجع شیعه تخته نرد را حرام می‌دانند و برخی دیگر آن را در حالی که به نیت قمار نباشد جایز می‌دانند. اولین مجوز رسمی تخته نرد در جمهوری اسلامی در آبان ۱۳۹۴ توسط اداره کل ورزش و جوانان استان فارس صادر گردید اما به سرعت این مسئله با واکنش روحانیان شیراز مواجه شد. آنان این مجوز را مایه شرمساری شیراز به عنوان سومین حرم اهل بیت عنوان کردند و خواستار توضیح مقامات ورزشی استان شدند. آن‌ها معتقدند تخته نرد چون با تاس بازی می‌شود بازی فکری نیست.

شما حالا می توانید بعد خواندن فلسفه تخته نرد از اینجا وارد مراحل آموزش تخته نرد شوید.

همین حالا می توانید بر روی دکمه زیر کلیک کنید و با حریف واقعی تخته نرد بازی کنید